การเรียนรู้ที่ได้ผล ไม่ได้เริ่มจากการสอน แต่เริ่มจากการทำให้คน “หันกลับมามองตัวเอง”

เวลาหัวหน้าสอนงานลูกน้อง สิ่งที่มักเกิดขึ้นโดยอัตโนมัติคือการเริ่มจากสิ่งที่เราอยากบอก มากกว่าสิ่งที่อีกฝ่ายคิดอยู่ในหัว เราอธิบายขั้นตอน แนะนำวิธีทำงาน และแชร์บทเรียนจากประสบการณ์ด้วยความตั้งใจดี แต่ไม่น้อยครั้งกลับพบว่า แม้จะพูดไปมาก ลูกน้องก็ยังทำพลาดในจุดเดิม หรือเข้าใจสิ่งที่เราสื่อไปคนละทิศคนละทาง

ปัญหานี้ไม่ได้เกิดจากเขาฟังไม่ดี หรือเราอธิบายไม่เก่งเสมอไป แต่อาจเกิดจากจุดเริ่มต้นของการสอนที่คลาดเคลื่อน เราเริ่มจาก “คำตอบ” ทั้งที่สิ่งที่ควรเริ่มก่อนคือ “ความคิดเดิม” ของเขา

คนไม่ได้เริ่มเรียนจากศูนย์ แต่เริ่มจากสิ่งที่เชื่ออยู่แล้ว

ลูกน้องทุกคนไม่ได้เป็นกระดาษเปล่า เขามาพร้อมประสบการณ์จากงานเก่า ความสำเร็จ ความผิดพลาด และกรอบความคิดที่ค่อย ๆ ก่อตัวขึ้นโดยที่เราไม่เห็น หากหัวหน้ากระโดดเข้าไปสอนทันที โดยไม่สำรวจสิ่งเหล่านี้ก่อน คำสอนจำนวนมากจะไม่ถูกเชื่อมโยงกับสิ่งใดเลยในสมองของผู้ฟัง

ในทางกลับกัน หากหัวหน้าลองเริ่มด้วยคำถามง่าย ๆ เช่น “คุณเข้าใจเรื่องนี้ว่าอย่างไร” หรือ “ถ้าเจอสถานการณ์แบบนี้ คุณจะจัดการอย่างไร” คำตอบที่ได้อาจไม่ได้ถูกหรือสวยงามนัก แต่จะเปิดเผยจุดตั้งต้นทางความคิดอย่างชัดเจน และทำให้การสอนหลังจากนั้นมีทิศทางที่แม่นยำขึ้นมาก

คำถามที่ดี ทำให้ลูกน้องเห็นช่องว่างของตัวเอง

การตั้งคำถามก่อนสอน ไม่ได้มีเป้าหมายเพื่อจับผิดหรือทดสอบความรู้ แต่เพื่อช่วยให้ลูกน้องเริ่มตระหนักถึงสิ่งที่เขายังไม่รู้ เมื่อคนเห็นช่องว่างของตัวเอง เขาจะฟังต่างไปจากเดิม จากการฟังเพราะ “หัวหน้าบอกให้ฟัง” กลายเป็นการฟังเพราะ “อยากเข้าใจ”

ช่วงเวลานี้สำคัญอย่างยิ่ง เพราะมันเปลี่ยนการสอนจากการถ่ายทอดทางเดียว ไปเป็นการเรียนรู้ร่วมกัน หัวหน้าจะไม่ต้องพยายามย้ำซ้ำ ๆ ในทุกขั้นตอน แต่สามารถโฟกัสไปที่จุดที่ลูกน้องติดจริง ๆ

การหยุดให้คิด คือของขวัญที่หัวหน้าให้ลูกน้องได้

หัวหน้าหลายคนคิดว่าการสอนที่ดีคือการอธิบายให้ครบ แต่ในความเป็นจริง การสอนที่ทรงพลังมักเกิดขึ้นในช่วงที่หัวหน้า “หยุดพูด” และเปิดพื้นที่ให้ลูกน้องคิด การให้เวลาเพียงไม่กี่นาทีเพื่อให้เขาลองเขียน ลองอธิบาย หรือแลกเปลี่ยนกับเพื่อนร่วมทีม จะช่วยให้เขาประมวลสิ่งที่รู้และสิ่งที่ไม่รู้ด้วยตัวเอง

แม้กิจกรรมเหล่านี้จะดูไม่เป็นทางการ แต่ผลลัพธ์คือความเข้าใจที่ฝังลึกกว่าการฟังคำอธิบายยาว ๆ เพราะมันบังคับให้ลูกน้องต้องจัดระเบียบความคิดของตัวเอง ไม่ใช่แค่จดจำคำพูดของหัวหน้า

สอนให้ดี ต้องเริ่มจากอดีตของเขา ไม่ใช่มาตรฐานของเรา

หัวหน้ามักสอนจากมุมมองของประสบการณ์ที่ตัวเองมี ซึ่งเป็นเรื่องธรรมชาติ แต่การสอนจะได้ผลมากขึ้น หากเราเริ่มจากอดีตของลูกน้อง มากกว่ามาตรฐานของเราในวันนี้ การเข้าใจว่าเขาเคยทำงานแบบไหน คิดแบบใด และเคยเจออะไรมา จะช่วยให้คำแนะนำของหัวหน้าเชื่อมโยงกับโลกจริงของเขาได้

เมื่อการสอนเริ่มจากจุดนี้ ลูกน้องจะรู้สึกว่า “หัวหน้าเข้าใจฉัน” ไม่ใช่แค่ “หัวหน้าสอนฉัน” และความรู้ใหม่ที่ตามมาจะถูกนำไปใช้ได้จริง ไม่ใช่หยุดอยู่แค่ในบทสนทนา

บทสรุปสำหรับคนที่ต้องสอนคนอื่น

การสอนที่ดี ไม่ได้เริ่มจากการพูดเก่งหรือรู้มาก แต่เริ่มจากการตั้งคำถามให้ถูก ก่อนจะสอนอะไร ลองถามตัวเองก่อนว่า เราเข้าใจวิธีคิดของอีกฝ่ายมากพอหรือยัง เพราะเมื่อเราเริ่มจากสิ่งที่เขารู้อยู่แล้ว การสอนจะไม่ใช่การยัดเยียดความรู้ใหม่ แต่เป็นการช่วยให้เขาคิดได้ชัดขึ้น และเติบโตได้เร็วขึ้นด้วยตัวเอง