การใช้Socratic Questions เพื่อป้องกันตรรกะวิบัติของตัวเอง
- Nuttaputch Wongreanthong
- 3 พ.ย.
- ยาว 1 นาที
เวลาที่เราคิดหรือถกเถียงในประเด็นใดประเด็นหนึ่ง โดยเฉพาะในยุคที่ข้อมูลไหลเร็ว ความเชื่อส่วนตัวและอารมณ์มักแทรกซึมเข้ามาโดยไม่รู้ตัว จนบางครั้งเราตกอยู่ใน “ตรรกะวิบัติ” (Logical Fallacy) — การให้เหตุผลที่ฟังดูดีแต่ไม่ถูกต้องตามตรรกะ เช่น การเหมารวม การอ้างอิงอารมณ์ หรือการเลือกข้อมูลเฉพาะส่วนที่สนับสนุนความเชื่อตัวเอง
หนึ่งในเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้เรารู้เท่าทันความคิดของตัวเอง คือ “การตั้งคำถามแบบโสเครติส” (Socratic Questioning) หรือเทคนิคที่นักปรัชญาโสเครติสใช้ในการชวนผู้คนตั้งคำถามกับสิ่งที่พวกเขาเชื่อ เพื่อเปิดเผยข้อสันนิษฐานที่ซ่อนอยู่และตรวจสอบเหตุผลอย่างมีระบบ
ทำไม Socratic Questioning ถึงได้ผล
เพราะมัน เปลี่ยนโหมดของความคิดจากการ “ปกป้องความเชื่อ” เป็นการ “สำรวจความจริง” เมื่อเราเริ่มถามตัวเองด้วยคำถามที่ไม่ใช่เพื่อชนะการโต้แย้ง แต่เพื่อเข้าใจให้ลึกขึ้น สมองเราจะเริ่มเปิดรับมุมมองใหม่ และลดอคติ (bias) ที่ปิดกั้นการคิดอย่างมีเหตุผล
คำถามที่ช่วยป้องกันตรรกะวิบัติของตัวเอง
ลองใช้คำถามเหล่านี้เมื่อคุณรู้ว่ากำลัง “เชื่ออะไรบางอย่างแรงเกินไป” หรือ “กำลังเถียงอย่างมีอารมณ์”
“มีหลักฐานอะไรที่สนับสนุนความเชื่อนี้ของฉัน?”
“แล้วมีหลักฐานอะไรที่ขัดแย้งกับมันไหม?”
“ฉันกำลังสับสนระหว่างอารมณ์กับข้อเท็จจริงหรือเปล่า?”
“ฉันกำลังสมมติอะไรโดยไม่มีเหตุผลหรือไม่?”
“ข้อมูลนี้สามารถตีความได้อีกแบบไหม?”
“เรื่องนี้มันต้องขาวหรือดำจริง ๆ หรืออาจมีพื้นที่สีเทาอยู่ระหว่างนั้น?”
คำถามเหล่านี้ไม่ได้ทำให้เราดูฉลาดขึ้นทันที แต่มันช่วยให้เราคิดช้าลง พิจารณาให้รอบด้าน และสำรวจความเป็นไปได้อื่น ๆ ที่เราอาจมองข้ามไป
การฝึกใช้ Socratic Questions ไม่ใช่เพื่อให้เราเก่งในการเถียง แต่เพื่อให้เราเก่งในการ “เข้าใจตัวเอง” เมื่อเรารู้จักตั้งคำถามกับความคิดตัวเองอย่างซื่อสัตย์ เราจะเริ่มเห็นรูปแบบของอคติที่ซ่อนอยู่ เช่น การเลือกข้อมูลที่ตรงใจ (confirmation bias) หรือการมองโลกแบบสุดโต่ง (black-and-white thinking) — และเมื่อเห็น เราก็สามารถจัดการมันได้
ความคิดเห็น