การไม่รอบด้านที่น่ากังวลของ AI Skills

แม้ว่าทักษะด้าน AI จะถูกพูดถึงและได้รับการโฟกัสจากหลายองค์กรในช่วงเวลานี้ แต่ในขณะเดียวกันเอง มันก็มีประเด็นที่เราอาจจะต้องลองฉุกคิดด้วยเหมือนกัน เพราะถ้าเราไม่เข้าใจให้ดี ทักษะ AI ที่เรากำลังจะพัฒนานั้นอาจจะคลาดเคลื่อนกับสิ่งที่ควรจะเป็นก็ได้

1. เราพัฒนา AI Tools Know-How แต่ไม่ได้พัฒนา AI Literacy

ถ้าเราดูเรื่องการเรียนรู้การใช้ AI ที่เห็นกันนั้น ส่วนใหญ่จะอยู่ที่การรู้จักเครื่องมือ AI เพื่อช่วยดำเนินการบางอย่างแทนเรา เช่น สร้างคอนเทนต์ สร้างรูป สร้างวิดีโอ ทำพรีเซนต์ แล้วก็เข้าสู่การสร้าง Prompt เป็นเนื้อหาสำคัญ แต่ในอีกด้านที่เราอาจจะไม่ได้พูดถึงกันนักคือทักษะสำคัญที่อยู่ใน AI Literacy อย่าง Critical Thinking, Contextual Reasoning รวมทั้งการประเมินด้านจริยธรรม ซึ่งนั่นอาจจะเป็นปัญหาต่อไปในระยะยาว เมื่อคนใช้งาน AI ได้แต่ขาดความเข้าใจและกระบวนการคิดที่จะใช้ให้ “ชาญฉลาด”

2. การกำหนดกรอบ AI Literacy ยังไม่มีความชัดเจน

ประเด็นต่อเนื่องจากข้อก่อนหน้า คือ “ความฉลาดในการใช้ AI” อาจจะมีการพูดถึงมากขึ้นว่าไม่ใช่แค่การรู้จักการใช้เครื่องมือหรือการพิมพ์ Prompt แต่มันก็ยังไม่มีการพูดคุยและกำหนดกรอบที่ชัดเจนขึ้นมา นั่นทำให้หลายองค์กรอาจจะยังไม่รู้ว่าจะพัฒนา AI Literacy ให้พนักงานกันอย่างไรในช่วงเวลานี้ เลยหันไปโฟกัสกับ Short-Term Outcome ที่จับต้องได้อย่าง Tools & Productivity ซึ่งในความจริงแล้ว มันอาจจะมีมิติที่กว้างและลึกกว่านั้น ซึ่งคนทำงานด้าน L&D จะต้องวิเคราะห์ให้เข้าใจโดยเร็ว

3. ความเสื่อมถอยของทักษะการคิดจากการใช้ AI

เคยมีคนถกกับผมว่าการใช้งาน AI ไม่ได้ทำให้เราคิดน้อยลง หากแต่เป็นการย้ายจากการคิดเรื่องแก้ปัญหาไปสู่การคิดเรื่องเขียน Prompt แทน แต่ในความเป็นจริงแล้วก็มีการพูดถึงว่าการคิดสองแบบนี้ใช้สมองในลักษณะที่ต่างกัน และการใช้งาน AI โดยขาดความเข้าใจอาจจะนำไปสู่ “ความขี้เกียจจากปัญญา” (Intellectual Complacency) ที่จะส่งผลระยะยาวกับทักษะการคิดของเราที่เสื่อมลง กล่าวคือ ความสามารถในการคิดสร้างสรรค์ การวิเคราะห์ และการแก้ปัญหานั้นลดลง

4. ความเข้าใจผิดและความมั่นใจเกินจริงเรื่อง “ความสามารถด้าน AI”

หลายคนเชื่อว่าการเรียนรู้เทคนิคการพิมพ์ Prompt หรือการใช้งาน AI บางตัวได้ หมายถึงการมี “ความรู้ด้าน AI” แล้ว แต่ในความเป็นจริง ทักษะเหล่านี้เป็นเพียงยอดของภูเขาน้ำแข็งเท่านั้น การรู้เท่าทัน AI อย่างแท้จริงต้องเข้าใจประเด็นเรื่องคุณภาพข้อมูล อคติของโมเดล และธรรมาภิบาลของเทคโนโลยี ซึ่งคนส่วนใหญ่ยังขาดอยู่มาก

5. การสูญเสียอำนาจการตัดสินใจและจิตสำนึกทางจริยธรรม

เมื่อหลายคนมีความคล่องในการใช้งาน AI มากขึ้น ก็เลยใช้ AI เข้ามาอยู่ในกระบวนการตัดสินใจที่สำคัญ เช่น การวิเคราะห์ข้อมูล การตัดสินใจ การประเมิน ให้คะแนน และดำเนินการต่าง ๆ แต่ทักษะในการ “ตั้งคำถามต่อผลลัพธ์ของ AI” อาจจะยังไม่ได้ถูกพูดถึงมากนักในกระบวนการสอน AI ที่เกิดขึ้น ผลคือผู้ใช้จำนวนมากเชื่อโดยไม่ตรวจสอบ นำไปสู่การลดทอนความรับผิดชอบทางจริยธรรม และการลดทอนคุณค่าในงานของมนุษย์

โดยสรุปแล้ว สิ่งที่น่าห่วงของยุค AI ไม่ใช่ว่าเรายังสอนเรื่อง AI ไม่พอ แต่คือเราสอนกัน “ไม่รอบด้าน” เราเน้น “การใช้เครื่องมือ” มากกว่าการ “คิดอย่างมีสติร่วมกับเครื่องมือ” ผลลัพธ์คือสังคมที่มีคนเก่งเทคนิคมากมาย แต่ขาดการไตร่ตรอง ขาดจริยธรรม และขาดความเข้าใจในผลกระทบของเทคโนโลยี หรือที่ผู้เชี่ยวชาญเรียกว่า “รุ่นคนที่มีความสามารถสูงแต่รู้เท่าไม่ถึงการณ์ด้าน AI” นั่นเอง